“Türkler film yapamaz!” bu film de böyle düşünenlere kapak olsun, ben dahil. Zaten ilgimi çeken bir konuydu Devrim, çocukluÄŸumda adını hep “yürümeyen Türk arabası… 100 metre bile gidemedi…” gibi söylemlerle duyardım, kısa süren üniversite yaÅŸamımda yaptığım araÅŸtırmalar ise beni önünde saygıyla eÄŸilinmesi ve iftahar edilmesi gereken bir mühendislik harikasıyla karşılaÅŸtırdı. 

“Çünkü Türkiye’de hiç bir baÅŸarı cezasız kalmaz…”

Uzmanlık alanı (haliyle) tren ve demiryolu olan TCDD mühendisleri elde avuçta hiç bir ÅŸey olmadan, doÄŸru düzgün elektrik kaynağı bile bulunmayan bir atölyede motor yatağından far çerçevelerine kadar sıfırdan iki tane araba üretecekler ve bunu yapmak için sadece 4.5 ay gibi kısa bir zamanları var, tabiki bu iÅŸ için ayrılan bütçenin komikliÄŸinden bahsetmeye bile gerek yok. Basitçe bir kıyas yapacak olursak; aynı dönem devlet at yetiÅŸtiriciliÄŸi için 20 milyon TL gibi bütçe ayırıyorken ilk Türk yapımı otomobil için sadece 1.4 TL ayrılıyor, üretim süreci baÅŸladıktan çok kısa bir süre sonra da zaten bu bütçe üçte bir oranında düşürülüyor, fakat buna raÄŸmen bütün basın Devrim projesini “Milletin parasını çöpe atıyorlar!  3 Ay ve binlerce liradan sonra ortaya çıkan ÅŸey iÅŸte bu külüstür…” ÅŸeklinde karalamalarla Devrim’in derme çatma gösterildiÄŸi fotoÄŸraflar yayınlamaktan geri kalmıyor. Sadece bu bilgiye dayanarak bile kendimize şunu sorabiliriz; bugün Türk Otomobil Endüstrisi ne alemdeyken at yetiÅŸtiriciliÄŸi alemde?

– Anlamıyorum, PaÅŸa zaten diÄŸer arabaya binip kutlama alanına hareket etmedi mi? Gazeteler neden Devrim Yolda Kaldı diye yazıyorlar?..
– Bu saatten sonra farketmez evlat, diÄŸer araba yürüse de bundan 50 yıl sonra bu araba hakkında Yürümeyen Türk Arabası diye bahsedecekler…

Düşünüyorum da, acaba yalaka ve rüşvetçi basınımız o gün de bugün yediÄŸi bokların aynısını yemeseydi ve 1961 yılında ÅŸeytan iÅŸi bir komployla benzin deposu boÅŸ olan, boÅŸ olduÄŸu mühendisler tarafından son anda farkedilen fakat anlık bürokrasi yüzünden doldurulamadığı için çaresizce Cemal PaÅŸa’nın bindirildiÄŸi siyah araba için “ilk otomobilin benzini 100 metre yürüdükten sonra bitti fakat paÅŸa hazretleri ikinci otomobile bindirildi ve tören alanına doÄŸru yoluna devam ediyor, iÅŸte bu Türk Sanayisi için büyük bir Devrim!” gibi bir manÅŸet kullansalardı ne olurdu? 

EskiÅŸehir’de üretilen arabalar 29 Ekim kutlamaları için Ankara’ya trenle sevkedilirken olası bir tehlikenin önüne geçmek için depolarındaki benzin boÅŸaltılıyor, sadece manevra yapmalarına olanak tanıyacak kadar bir benzin bırakılıyor. Araçlar tren istasyonundan Köşk’e transfer edilirken durumdan haberi olmayan teknisyenler haliyle herhangi bir benzin ikmalinde bulunmuyor ve arabalar Köşk’ün önüne boÅŸ depoyla getiriliyorlar. Söz konusu ihmal ancak Köşk’e varıldığında farkediliyor, mühendisler her ne kadar alelacele benzin bulup depoları doldurmaya çalışsalar da Cemal PaÅŸa’nın makam aracı konumundaki siyah arabanın deposunu dolduracak kadar vakitleri olmuyor.

Sadece bir kaç ufak motor elemanından baÅŸka aklınıza gelebilecek tüm parçalar Türkiye’de ve Türk mühendisleri/işçileri tarafından üretiliyor. Bu arabada kullanılan/kullanılması düşünülen teknikler aslında o dönem için teknolojik birer yenilik, geliÅŸtirilen (veya geliÅŸtirilmesi hedeflenen) bir direksiyon mekanızması projenin “çöpe atılmasından” yaklaşık iki sene sonra ünlü Amerikan Otomobil Firması Chrysler tarafından kullanılmaya baÅŸlanıyor.

Devrim Arabası projesi kapsamında 10 adet 4 silindirli motor ve 4 adet araba üretildiği söyleniyor. Proje rafa kaldırıldıktan sonra ise 1 araba hariç diğer tüm arabalar hurdaya çıkarılıyor, çalışmalar yok ediliyor.

Devrim Hakkında Ansiklopedik Bilgi
Motor modeli eski bir 6 silindir Chevrolet motorundan değiştirilmiştir. İki silindiri kesilip dört silindire indirilmiş, daha sonrada bundan kalıp yapılarak, üretilen yerli yapım diğer arabalara monte edilmiştir.

İki farklı renk otomobil götürülmüştür. Bej renk Devrim ve Siyah (Makam Aracı modeli) Devrim. Siyah olana Cemal Gürsel bindirilmiş ve 100 metre gidebilmiştir. Geçen sürede bej renkli olanın benzin ihtiyacı karşılanıp, Cemal Gürsel siyahtan indirilerek bej renkliye bindirilmiş ve o gün belirlenen tüm güzergahları ve izleyen gunlerdeki makam otosu görevlerini başarıyla tamamlamışlardır.

Devrimin o dönemde makine mühendisliÄŸi ve yerli ağır üretim endüstrisi alanında Türkiye için gerçekten bir devrim baÅŸlangıç unsuru olabileceÄŸi düşünülüp adı bu yüzden Devrim konulmuÅŸtur. Projenin, bağımsız ulusal ordu kara tasima, hava ve zırhlı savaÅŸ araç kademeli üretim sanayilerine kıvılcım olabileceÄŸi hususunda baÅŸarılı bir yetenek ispatı aÅŸamasından hemen sonra neden aniden rafa kaldırıldiğı halen açıklık kazanmamıştır. EÄŸer Devrim dört arabayla kalmasaydı, ÅŸu anda Türkiyenin dünyanın en büyük makine sanayilerinden birini kurmuÅŸ olabileceÄŸi yönünde fikirler mevcuttur. Devrim’in önemi, Türk elinden ilk üretilen araba olması ve Türk mühendisliÄŸinin bir ÅŸeyler yapabileceÄŸini, baÅŸarabileceÄŸini göstermiÅŸ olmasıdır. Ayrıca benzin, yaÄŸ, hız gibi göstergelerin Türkçe ikazlarla belirtilmesi de buna eklenebilir.

Bej renkli bir kopyası Eskişehirde TÜLOMSAŞ bahçesinde özel bir müzede sergilenmekte ve hala çalışır halde tutulmaktadır. Projeden beş yıl sonra, 1966 da Anadol, Ford ve Koç Holding ortaklığı Otosan tarafından üretilerek pazara sürülmüştür.
Kaynak: Wikipedia

Düşünüyorum da acaba devlet eliyle giriÅŸilen bu eÅŸsiz projeye halk tarafından sahip çıkılsaydı veya birileri “durun kardeÅŸim ne cahil adamlarsınız, alt tarafı benzini bitti…” deseydi ne olurdu? Bana kalırsa en azından bugün %100 yerli üretim bir arabamız olduÄŸunu göğsümüz kabararak söylerdik veya ne bileyim Åžahin, DoÄŸan gibi konserve kutusu kökenli malzemelerden üretilen ve aslen İtalyan firması FIAT’a ait arabaları “ahada Türk arabası, baÅŸparmağınla kaputu eÄŸersin birader…” diye lanse etmezdik. 50 yıl önce Devrim’i karalamak yerine onunla iftahar edilseydi bugün “Otomobil Sanayiimizin” içerisinde bulunabileceÄŸi konumu tahmin bile etmek istemiyorum.

Tam 50 yıl sonra bugün geriye kalan tek Devrim hala yürümektedir ve ben tam 50 yıl sonra bugün bir çoğu hayatta olmayan ve yaşadıkları dönemde hakettikleri itibarı görememiş siz aziz Türk mühendisleri ve işçilerinin önünde saygıyla eğiliyorum.

– Ne oldu?
– Benzin bitti PaÅŸam…
– Garp kafasıyla otomobil yaptık ama Åžark kafasıyla içine benzin koymayı unuttuk…
(Cemal Gürsel, Mühendis Rıfat SERDAROĞLU)